Tak jak i dzisiaj, również i w latach międzywojennych piłka nożna była najpopularniejszą dyscypliną sportową w naszym regionie. Gdy na początku lat 20. umilkły na naszych ziemiach wojenne armaty, w różnych miastach zaczęły pojawiać się futbolowe drużyny.
Historia piłki nożnej na świecie
Piłkę kopano od najdawniejszych czasów, a pierwsze piłki robiono ze zwierzęcych pęcherzy. Współczesna piłka nożna narodziła się w XIX w. na Wyspach Brytyjskich, gdzie od czasów średniowiecza rozwijała się w różnych formach w Anglii i Szkocji, zdobywając coraz większą popularność. Sportowi nie zaszkodziły nawet królewskie zakazy uprawiania gier określanych terminem football.
Ponieważ grze w piłkę chętnie oddawali się angielscy uczniowie i studenci, na początku XIX wieku w Anglii dyscyplinę tę zaczęto wprowadzać do coraz liczniej powstających szkół prywatnych. By móc rozgrywać międzyszkolne mecze, postanowiono ujednolicić przepisy. Pierwsze reguły w kształcie zbliżonym jeszcze do dzisiejszej gry w rugby ustanowiono w 1848 roku w Cambridge (Cambridge rules) podczas meczu w Trinity College.
Za początek piłki nożnej uznaje się często datę 24 października 1857 roku, kiedy powstał Sheffield Football Club, uznawany za najstarszy klub piłkarski na świecie. Ogłosił on zasady gry w futbol, z których najważniejsza dotyczyła zakazu łapania piłki rękami. Sześć lat później, w 1863 roku, w Londynie przedstawiciele 13 klubów utworzyli The Football Association (FA) – Angielski Związek Piłkarski. Tak narodziła się najstarsza piłkarska krajowa federacja świata. W 1871 roku sekretarz generalny związku zaproponował rozgrywki dla wszystkich zrzeszonych w nim klubów. W ten sposób zainaugurowano najstarsze narodowe rozgrywki piłkarskie na świecie – The FA Cup. W pierwszym sezonie wzięło w nich udział 15 klubów.
Historia piłki nożnej w Suwałkach i klubu Wigry Suwałki
W powojennej historii Suwałki pierwszym klubem sportowym był założony wiosną 1946 roku Wojskowy Klub Sportowy z sekcją piłki nożnej. Drużynę, która grała w A klasie tworzyli odbywający służbę wojskową „knypcie” ze Śląska. W 1947 roku klub zmienił nazwę na WKS Wigry Suwałki. Jednym z inicjatorów zmiany, która dała początek dzisiejszemu klubowi, był Piotr Neska, nieżyjący major rezerwy, piłkarz, sędzia, działacz. Z tego okresu nie zachowały się żadne dokumenty, ale są rysunki znaczków z datą 1947 i charakterystyczną literką „W” jak Wigry w biało-niebieskich barwach symbolizujących czystą wodę i powietrze. Dlatego właśnie rok 1947 przyjęto jako rok założenia klubu, w którym była i jest do dzisiaj sekcja piłki nożnej.
Lata 40. i 50.
W inauguracyjnym sezonie w 1946 roku piłkarze Wojskowego Klubu Sportowego zajęli trzecie miejsce w finale rozgrywek białostockiej A klasy. W 1947 roku, już pod szyldem WKS Wigry piłkarze zajęli drugie miejsce w rozgrywkach białostockiej A klasy, ustępując pierwszeństwa Mazurowi Ełk. Rok później było miejsce czwarte, w 1949 – piąte, a w 1950 – trzecie. W latach 1951-1952 zmieniono system rozgrywek na grupowy. Jak się okazało, nie sprzyjał on Wigrom, które zamiast spodziewanych sukcesów seryjnie przegrywały mecze i plasowały się na dole tabeli. W 1951 WKS Wigry sklasyfikowano na miejscach siódmym-ósmym, a rok później na dwudziestym-dwudziestym-drugim, na dwadzieścia cztery klasyfikowane zespoły. Może dlatego w roku 1952 zmieniono nazwę klubu Wigry na Wojskowy Klub Sportowy. Zmiana suwalskiemu klubowi nie pomogła. Rok później ze sportowej mapy zniknął Wojskowy Klub Sportowy na pełne dwa lata. Lukę starały się wypełnić inne suwalskie kluby: Spójnia, Związkowiec, Zryw i Budowlani.
Powrót Wigier nastąpił na przełomie 1955 i 1956 roku. W tamtych czasach rozgrywki były prowadzone systemem wiosna-jesień. Jesienią 1955 roku Spójnia, która po przejęciu Budowlanych kończyła rozgrywki jako Sparta, wygrała białostocką „okręgówkę”. W 22 meczach suwalczanie odnieśli 17 zwycięstw, 3 razy zremisowali i dwukrotnie schodzili z boiska pokonani. Bilans bramkowy mistrza województwa białostockiego na rok 1955 to 75 strzelonych bramek i 20 straconych.
Tak więc wiosną 1956 roku suwalska drużyna miała zadebiutować w III lidze. Działacze zdawali sobie sprawę, że są potrzebne wzmocnienia. Uznali, że najlepszym rozwiązaniem jest połączenie działających w mieście klubów w jeden. I tak na przełomie 1955 i 1956 roku powstał Suwalski Klub Sportowy (SKS) Wigry, wpisany w struktury Zrzeszenia Spółdzielczości Pracy Start. Ustalono też, że nowo powołany klub będzie kontynuatorem tradycji WKS Wigry, Spójni, Budowlanych, Związkowca, Zrywu i innych klubów oraz sekcji piłkarskich rozwiązanych po powstaniu SKS. Jako stowarzyszenie SKS Wigry Suwałki zostały zarejestrowane w 1957 roku.
Piłkarze KS „Wigry” Suwałki 8 kwietnia 1956 r. zadebiutowali w III lidze; rywalem suwalczan była Stal „Okęcie”. Spotkanie zakończyło się wygraną „Wigier” 2:0, a bramki zdobyli: Józef Jacynowicz i Marian Szczęsnowicz. Ten mecz w historii klubu zapisał się nie tylko jako debiut w III lidze. Było to pierwsze i, jak się później okazało, jedyne zwycięstwo w 1956 roku. Skutkowało to spadkiem do niższej ligi.
W 1957 roku, pierwszym po spadku, wydawało się, że za rok lub dwa Wigrom uda się wrócić do III ligi. Niestety, zamiast lepiej, z roku na rok było coraz gorzej. Sezon 1957 Wigry zakończyły na trzecim miejscu (12 zwycięstw, 3 remisy, 7 porażek, bramki: 52:45), ale w klasie okręgowej. Rok później było miejsce czwarte, a 1959 roku Wigry ukończyły rozgrywki na trzecim miejscu. Jednak za brak drużyny juniorów zostały karnie zdegradowane do A klasy. Na powrót III ligi do Suwał trzeba było czekać aż 15 lat.
Lata 60.
Wigry po jednej rundzie gry w A klasie w 1960 roku, wróciły do okręgówki. Udało się, ponieważ w połowie 1960 roku w Polsce zmieniono system rozgrywek z wiosna-jesień na obowiązujący do dziś jesień-wiosna. W latach sześćdziesiątych Suwałki pomimo posiadania piłkarskich talentów w drużynie, plasowały się w gronie „średniaków” w ówczesnym województwie białostockim. Jednym z nich był Zbigniew Kwaśniewski. W tym czasie karierę zaczynali Ryszard Karalus i Leszek Hanc. Wówczas w „Wigrach” występował Henryk Apostel, który miał na koncie mistrzostwo Polski (z Polonią Bytom w 1962 roku), puchar Polski (z Legią Warszawa w 1964 roku) i występ w pierwszej reprezentacji kraju (z Marokiem w 1962 roku).
Lata 70.
Lata 70. to najlepszy okres w historii klubu. Na suwalskim stadionie zacięte mecze w Pucharze Polski toczyły tak znane drużyny jak „Legia” Warszawa (I liga), „Zawisza” Bydgoszcz, „Motor” Lublin, „Ursus” Warszawa, „Górnik” Wałbrzych (II liga). Pierwszy mecz pucharowy na szczeblu centralnym Wigry grały 1 listopada 1970 roku, a ich rywalem była pierwszoligowa wówczas „Gwardia” Warszawa. Na mecz przyszło aż 7 tyś. kibiców. Jednak Wigry przegrały ten mecz 1:0. Jednak po tym meczu suwalczanie uwierzyli, że stać ich na więcej niż gra w klasie okręgowej. Przez sezon 1970/1971 przeszli jak burza. Z 22 meczy wygrali 14, zremisowali 7, a tylko raz zeszli z boiska pokonani. Wymarzony awans do III ligi stał się faktem. Chociaż trzecioligowa przygoda trwała tylko jeden sezon, to Wigry wygrały z rozpoczynającym marsz na piłkarskie szczyty „Widzewem” i to w Łodzi.
1 czerwca 1975 roku w wyniku reformy administracyjnej w Polsce powstało 49 (zamiast 17) województw, w tym suwalskie. Rok później zreformowano rozgrywki ligowe. Powstał suwalski OZPN. Po zakończeniu sezonu 1975/1976 bezpośredni awans do nowej III ligi uzyskały cztery drużyny jeszcze z białostockiej „okręgówki”. Były to „Wigry” Suwałki, „Mazur” Ełk oraz zespoły białostockie – „Włókniarz” i „Gwardia”. Suwalczanie, jako mistrzowie okręgu podlaskiego, dostali szansę gry w barażach o awans do II ligi. Jednak nie wykorzystali tej szansy, między innymi ze względu na międzynarodowego sędziego meczu z „Olimpią” Elbląg.
Lata 80.
Latem 1980 roku Wigry po raz kolejny zdobyły Puchar Polski na szczeblu okręgu suwalskiego i jesienią tamtego roku po raz kolejny nad Czarną Hańczę przyjechały zespoły z II ligi. Na pierwszy ogień poszedł Górnik Wałbrzych. W obecności 3 tyś. kibiców Wigry wygrały w dogrywce 4:2 i był to ostatni znaczący sukces suwalskiej piłki. Powstanie „Solidarności”, strajki, później stan wojenny i kryzys gospodarczy dotknęły wszystkie dziedziny życia politycznego i społecznego. W kasie klubu brakowało pieniędzy, związkowcy w zakładach pracy domagali się zobowiązania zawodników do faktycznej pracy w zatrudniających ich zakładach lub likwidacji etatów. Grający w III lidze piłkarze z różnych względów (treningi, wyjazdy na mecze) nie byli w stanie sprostać oczekiwaniom załóg. W tej sytuacji wielu doświadczonych piłkarzy, którzy nadawali ton grze suwalskich Wigier, powiesiło buty na kołkach i poszło do pracy. Kariery zakończyli: Henryk Leonowicz, Krzysztof Ołowniuk, Zbigniwe Serafin, Michał Syryca, Henryk Śliwiński.
Lata 90.
W lalach 90. W Suwałkach, tak jak w całym kraju, a może jeszcze mocniej, dało się odczuć skutki transformacji ustrojowej. Skończyło się finansowanie klubu prze zakłady pracy, a prywatny biznes w regionie dopiero raczkował. Często bywało tak, że nawet z przysłowiową „świecą” w klubowej kasie nie udawało się znaleźć ani jednej złotówki. Rosły długi. Nad Wigrami zawisło widmo upadku. Zmieniali się prezesi, zarządy, sprzedawano zawodników. Na ile było to możliwe, klubowi pomagały władze miasta. W 1993 roku decyzją nadzwyczajnego walnego zabrania SMKS Wigry przekazało miastu stadion i znajdujące się na nim budynki w zamian za długim, a OSiR-owi drużyny młodzieżowe. Wigry jednak przetrwały najgorszy okres i zaczęły wychodzić na prostą. Pomogły w tym również pieniądze za transfer Wojciecha Kowalewskiego do Legii „Daewoo” Warszawa. Wiosną 1996 roku, po 20 sezonach gry w III lidze, Wigry musiały pożegnać się z tą klasą rozgrywek. Suwalczanom nie pomógł dodatni bilans spotkań i bramek, bowiem z II ligi do ligi III spadły aż trzy drużyny, a to sprawiło, że do „okręgówki” automatycznie „poleciało” aż sześć zespołów. W 1997 przypadały „Złote gody” Wigier i piłkarze uczcili je, wracając do III ligi. Działacze natomiast zorganizowali okolicznościowy mecz, w którym rywalem jubilata była stołeczna Legia. Mecz zakończył się wynikiem 0:0, a oglądało go około 3 tysiący kibiców. Chociaż Wigry w lidze nie odgrywały znaczącej roli to piłkarzy miały naprawdę dobrych. Do drugo- i pierwszoligowych klubów z Suwałk powędrowali m.in.: Wojciech Kowalewski, Paweł Galiński, bracia Marek i Krzysztof Krzywiccy, Karol Kościuch, Kamil Szarnecki (wychowanek Czarnych Olecko), Piotr Wojnowski (również wychowanek Czarnych Olecko).
Pierwsze dziesięciolecie XXI wieku
Rozpoczęcie nowego dziesięciolecia nie uskrzydliło piłkarzy Wigier Suwałki. W sezonie 2001/2002 Wigry zajęły ósme miejsce w tabeli. Kolejny sezon pomimo dobrych wyników w meczach sparingowych (wygrana z Jegiellonią 4:1) zakończył się brutalnie. Drużyna Wigier spadła do IV ligi. W 2004 roku trenerem Wigier został Marian Geszke. Szybko nawiązał kontakt z zawodnikami, poukładał drużynę, uporządkował grę i po roku świętował awans do III ligi. Jednak długo „nie zagrzał” miejsca w suwalskiej drużynie. W sezonie 2004/2005 nowym trenerem został Zbigniew Kieżun, który uratował dla Suwałk III ligę, ale po fatalnej jesieni 2006 „spakował walizki” i przeniósł się do Elbląga. A nad Czarną Hańczę, aż na pół roku trafił Piotr Stokowiec, dla którego praca w Wigrach była pierwszą samodzielną pracą trenera z zespołem seniorów. Stokowiec zresztą był grającym trenerem, co nie ułatwiało zadania. Utrzymał on Wigry w III lidze i odszedł do Widzewa Łódź. Ale kiedy suwalczanie jesienią mieli kłopot z zestawieniem linii defensywy, przyjechał i wybiegł na boisko, wspomagając swoją byłą drużynę. Co więcej – strzelił nawet gola dla Wigier. W tym czasie na stanowisko trenera przyjęto byłego reprezentanta Polski – Zbigniewa Kaczmarka. Pochwalił bazę treningową klubu, jednakże zwrócił uwagę na potrzebę poszerzenia kadry. Ważnymi zawodnikami, którzy opuścili zespół byli m.in. grający trener Piotr Stokowiec, bramkarz Andrzej Szyszko, Juryj Cichamirau, Paweł Kaczmarek i Łukasz Stasiak. Do zespołu pozyskano natomiast braci Łukasza i Rafała Gikiewiczów, Janusza Bucholca, Andrzeja Niewulisa, Pawła Nowackiego, Iwana Todorowa. Skład który pozostał nowemu szkoleniowcowi był jednym z najmłodszych w lidze – najstarszym wówczas zawodnikiem w zespole był 26-letni Daniel Ołowniuk.
W 2008 w wyniku reorganizacji rozgrywek ligowych – w nowym sezonie oprócz ekstraklasy wystartowała także I liga, dwie II ligi (Polska wschodnia, Polska zachodnia) oraz cztery III ligi. „Wigry” dzięki trzeciej pozycji w swojej grupie ligowej – awansowały do II ligi. W pierwszym sezonie w nowej lidze Wigry uplasowały się na dziewiątym miejscu w tabeli. Tak więc przedsezonowe cele zostały spełnione, ponieważ wynik ten pozwolił suwalskiej drużynie utrzymać się w lidze, bez możliwości grania baraży. Najlepszym strzelcem Wigier został Daniel Ołowniuk z dziewięcioma golami na koncie. Po zakończeniu kolejnego sezonu Wigry uplasowały się na ósmej pozycji w ligowej tabeli ze stratą pięciu punktów do drugiego miejsca premiującego awansem. Zdobycz 56 punktów zaliczył zespół z Wysokiego Mazowieckiego, który uplasował się siódmej pozycji jednakże Wigry miały gorszy bilans bezpośrednich spotkań z tym zespołem, dlatego zajęły ósme miejsce. Najlepszym strzelcem w barwach Wigier okazał się Gražvydas Mikulėnas z jedenastoma bramkami na koncie, który do zespołu dołączył w przerwie zimowej.
Drugie dziesięciolecie XXI wieku
Nowe dziesięciolecie Wigry rozpoczęły z nowym trenerem – Markiem Witkowskim i ten sezon suwalskim klub zakończył na 12 miejscu w tabeli. W tej sytuacji zarząd Wigier zdecydował się na zmianę i pieczą objął Donatas Vencevičius z Litwy, który zarządzał drużyną do kwietnia 2014 roku. W tym czasie suwalska drużyna plasowała się przeważnie w środkowej części tabeli. Następnie na fotel trenera wrócił Zbigniew Kaczmarek i 8 czerwca 2014 roku Wigry Suwałki mogły świętować historyczny awans do I ligi. Największym sukcesem od tego czasu było zajęcie 6 miejsca w sezonie 2017/2018 w I lidze oraz udział w ½ finału Pucharu Polski w sezonie 2016/2017. Obecnie Wigry Suwałki zajmują ostatnie miejsce w tabeli i w przyszłym sezonie wystąpią w II lidze.
A oto piłkarze „Wigier” występujący w różnych okresach w reprezentacjach Polski (II A, IB, młodzieżowa, olimpijska): Zbigniew Kwaśniewski, Krzysztof Ołowniuk, Edward Ambrosiewicz, Tomasz Giedrojć, Paweł Galiński, Karol Kościuch, Marek Krzywicki, Marian Warakomski, Paweł Baranowski, Andrzej Niewulis, Przemysław Makarewicz. Dodajmy, że bramkarz Wojciech Kowalewski, który z „Wigier” trafił do „Legii” Warszawa, a potem do klubów zagranicznych, wraz z reprezentacją Polski znalazł się na Mistrzostwach Europy w Austrii i Szwajcarii.
Damska drużyna w futsalu
Początkowo, rozgrywki piłkarskie przez płeć piękną, nie były doceniane. W 1996 roku zainteresowanie stopniowo wzrastało, za sprawą Józefa Polkowskiego, trenera piłki nożnej drużyny dziewcząt w Szkole Podstawowej nr 5 w Suwałkach. Po 2 latach systematycznych treningów, zawodniczki odniosły zwycięstwo na turnieju im. M. Wielgusa oraz jednocześnie zdobyły mistrzostwo Polski w grupie do lat 11. Bohaterkami finałowego meczu były Agnieszka Dereńcz oraz Monika Giczewska, których strzały pozbawiły gdyniankom szans na otrzymanie złotego pucharu.
W 1998 roku, dziewczyny z suwalskiej piątki miały szansę awansować do drugiej rundy Pucharu Polski w Piłce Nożnej Kobiet, jednak rywalki z Michałowa okazały się być silniejsze. Prowadzący w tym dniu suwalską drużynę trener Jacek Pietrukiewicz chwalił za grę cały zespół, a przede wszystkim Monikę Giczewską, Aleksandrę Wasilewską i Izabelę Bydelską.
UKS „ Czwórka” to kolejna drużyną damską zapisana w historii suwalskiego futbolu. 13 kwietnia 2003 roku piłkarki brały udział w rozgrywkach 1/8 finału o Puchar Polski w piłce nożnej. Zakończyły się one porażką z tamtejszym mistrzem Polski, drużyną AZS Wrocław.
RESO Akademia Suwałki 2012
Od niespełna czterech lat występuje w Suwałkach seniorska kobieca piłka nożna RESO Akademia 2012, która cieszy się dużym zainteresowaniem wśród sympatyków futbolu. Pierwszy swój sezon (2016 r.) suwalskie piłkarki zagrały w trzecioligowych rozgrywkach, gdzie zajęły I miejsce, awansując tym samym do drugiej ligi. Od tego czasu RESO Akademia 2012 bardzo dobrze spisywała się w wyższej lidze. Niestety po sezonie 2019/2020 drużyna wycofała się z rozgrywek i obecnie nie ma informacji czy i w której lidze wystąpi drożyna kobiet. Funkcję trenerów pełnią Karol Piaścik oraz Grzegorz Twarowski, a nad wszystkim czuwa słynny reprezentant Polski, bramkarza Wojciech Kowalewski – Prezes Stowarzyszenia na Rzecz Promocji Sportu i Rekreacji Akademii 2012.
Artykuł powstał na podstawie archiwalnych wydań Dwutygodnika Suwałki oraz książki Tadeusz Moćkuna Wigry Suwałki 1947-2017
Zdjęcie użyte w grafice: Emilia Górska
15 lipca 2020 15:39